Cổ phần cổ phiếu chứng khoán là gì? Đây là câu hỏi đầu tiên mà bất kỳ ai bắt đầu tìm hiểu về thị trường tài chính đều cần giải đáp rõ ràng. Hiểu đúng ba khái niệm này sẽ giúp bạn hình dung được cách thức hoạt động của doanh nghiệp, quyền lợi của nhà đầu tư và cách dòng tiền vận hành trên thị trường chứng khoán. Dù bạn chỉ đầu tư nhỏ lẻ hay có kế hoạch dài hạn, nắm chắc nền tảng này là bước khởi đầu quan trọng để tránh rủi ro và đưa ra quyết định sáng suốt. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ một cách đơn giản, dễ nhớ và chính xác nhất theo đúng quy định pháp lý tại Việt Nam.
Mục lục
Cổ phần là gì?
Cổ phần là phần vốn nhỏ nhất trong tổng vốn điều lệ của một công ty cổ phần. Khi bạn sở hữu cổ phần, tức là bạn đang nắm giữ một phần quyền sở hữu trong công ty đó. Số cổ phần càng nhiều, quyền và lợi ích của bạn trong công ty càng lớn.
Ví dụ: Nếu một công ty có vốn điều lệ là 10 tỷ đồng và chia thành 1 triệu cổ phần, mỗi cổ phần sẽ có giá trị danh nghĩa là 10.000 đồng. Người nắm giữ 100.000 cổ phần tương đương với việc sở hữu 10% công ty.
Phân loại cổ phần
Theo Luật Doanh nghiệp Việt Nam 2020, cổ phần trong công ty cổ phần được chia thành hai loại chính:
✅ Cổ phần phổ thông
- Là loại cổ phần bắt buộc phải có trong mọi công ty cổ phần.
- Người sở hữu cổ phần phổ thông có:
- Quyền biểu quyết trong các cuộc họp đại hội cổ đông.
- Quyền được chia cổ tức theo kết quả kinh doanh.
- Quyền chuyển nhượng cổ phần.
- Quyền biểu quyết trong các cuộc họp đại hội cổ đông.
Đây là loại cổ phần phổ biến nhất trên thị trường và cũng là loại mà nhà đầu tư cá nhân thường mua khi giao dịch cổ phiếu niêm yết.
✅ Cổ phần ưu đãi
Có nhiều loại cổ phần ưu đãi, mỗi loại có đặc quyền riêng:
- Ưu đãi cổ tức: Được chia cổ tức cao hơn và ổn định hơn cổ phần phổ thông.
- Ưu đãi biểu quyết: Có số phiếu biểu quyết cao hơn thông thường.
- Ưu đãi hoàn lại: Được công ty hoàn vốn trong các điều kiện nhất định.
Có thể bạn chưa biết: Quỹ đầu tư là gì? Tìm hiểu về quản lý quỹ đầu tư chứng khoán
Vai trò của cổ phần trong doanh nghiệp và thị trường tài chính
Đối với doanh nghiệp:
- Cổ phần là phương tiện huy động vốn linh hoạt mà không cần vay nợ.
- Giúp mở rộng quy mô kinh doanh mà không tạo áp lực trả lãi.
Đối với nhà đầu tư:
- Mua cổ phần nghĩa là trở thành đồng sở hữu công ty.
- Hưởng cổ tức khi công ty làm ăn có lãi.
- Có thể bán cổ phần (qua thị trường chứng khoán nếu công ty niêm yết) để sinh lời từ chênh lệch giá.
Cổ phần và giá trị pháp lý
Cổ phần là tài sản và được pháp luật bảo vệ. Người sở hữu cổ phần có đầy đủ quyền về tài sản theo quy định tại:
- Luật Doanh nghiệp 2020
- Bộ luật Dân sự 2015
Các giao dịch cổ phần như mua, bán, chuyển nhượng đều cần tuân theo quy định pháp luật để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên.
Lưu ý cho người mới bắt đầu
- Cổ phần chỉ tồn tại trong công ty cổ phần. Không phải doanh nghiệp nào cũng có cổ phần.
- Không phải ai sở hữu cổ phần cũng có quyền điều hành. Quyền biểu quyết phụ thuộc vào tỷ lệ sở hữu.
- Cần phân biệt rõ cổ phần (khái niệm nội bộ trong công ty) và cổ phiếu (chứng chỉ đại diện cho cổ phần có thể mua bán trên sàn).
Câu hỏi thường gặp: Có nên đầu tư chứng khoán và chứng chỉ quỹ? Click xem ngay!
Cổ phiếu là gì?
Cổ phiếu là một loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu của bạn đối với một phần vốn cổ phần của công ty cổ phần. Khi bạn mở tài khoản và mua cổ phiếu, bạn đang trở thành một cổ đông – tức là người sở hữu một phần của công ty đó.
Cổ phiếu không chỉ là một loại tài sản, mà còn là công cụ giúp bạn hưởng lợi nhuận từ sự phát triển của doanh nghiệp, thông qua cổ tức hoặc chênh lệch giá mua – bán.
Đặc điểm cơ bản của cổ phiếu
| Đặc điểm | Giải thích |
| Giá trị danh nghĩa | Thường là 10.000 đồng/cổ phiếu tại Việt Nam theo quy định phát hành ban đầu. |
| Có thể giao dịch | Trên sàn chứng khoán như HOSE, HNX nếu công ty đã niêm yết. |
| Có tính thanh khoản | Có thể mua bán linh hoạt, giá thay đổi theo thị trường. |
| Quyền lợi đi kèm | Quyền nhận cổ tức, quyền biểu quyết, quyền tham gia Đại hội cổ đông… |
Các loại cổ phiếu phổ biến
✅ Cổ phiếu phổ thông
- Là loại cổ phiếu được phát hành phổ biến nhất.
- Người nắm giữ có:
- Quyền biểu quyết trong Đại hội cổ đông.
- Quyền nhận cổ tức (tùy vào kết quả kinh doanh và quyết định của công ty).
- Quyền chuyển nhượng tự do trên sàn.
- Quyền biểu quyết trong Đại hội cổ đông.
✅ Cổ phiếu ưu đãi
- Ít phổ biến hơn, thường dành cho nhà đầu tư chiến lược hoặc cổ đông sáng lập.
- Có một số quyền lợi ưu đãi hơn cổ phiếu phổ thông, ví dụ:
- Cổ tức cố định trước khi chia cho cổ đông phổ thông.
- Ưu tiên hoàn vốn nếu công ty giải thể.
- Nhưng thường không có quyền biểu quyết.
- Cổ tức cố định trước khi chia cho cổ đông phổ thông.
Cách cổ phiếu hoạt động trên thị trường chứng khoán
Cổ phiếu của các công ty được niêm yết trên sàn giao dịch (như HOSE hoặc HNX) sẽ được nhà đầu tư mua bán mỗi ngày. Giá cổ phiếu thay đổi theo cung – cầu thị trường, tin tức doanh nghiệp và xu hướng ngành. Để mua bán đúng thời điểm kiếm được lợi nhuận thì bạn cần phải học đầu tư chứng khoán.
Ví dụ:
- Công ty A có cổ phiếu ACB niêm yết trên HOSE.
- Giá ACB hôm nay là 22.000 đồng/cổ phiếu.
- Nếu bạn mua 1.000 cổ phiếu ACB, tổng giá trị là 22 triệu đồng.
- Khi giá tăng lên 25.000 đồng, bạn có thể bán và lãi 3 triệu đồng (chưa tính phí).
Không thể bỏ qua: 10 cuốn sách đầu tư chứng khoán 100% phải đọc để thành công
Sự khác nhau giữa cổ phiếu và cổ phần
| Tiêu chí | Cổ phần | Cổ phiếu |
| Định nghĩa | Phần vốn trong công ty cổ phần | Giấy chứng nhận quyền sở hữu cổ phần |
| Mang tính pháp lý nội bộ | Có | Có và được giao dịch trên thị trường |
| Giao dịch tự do | Không (nếu không niêm yết) | Có (nếu công ty niêm yết) |
| Ai sở hữu? | Cổ đông của công ty (trực tiếp) | Nhà đầu tư, thông qua sàn chứng khoán |
👉 Nói cách đơn giản: cổ phiếu là “giấy chứng nhận” quyền sở hữu cổ phần – là phiên bản có thể mua bán được của cổ phần.
Quyền lợi của người sở hữu cổ phiếu
- Nhận cổ tức: Là khoản lợi nhuận chia cho cổ đông nếu công ty làm ăn có lãi.
- Tăng giá trị tài sản: Khi giá cổ phiếu tăng trên thị trường.
- Quyền biểu quyết: Góp tiếng nói trong quyết sách công ty (nếu nắm giữ cổ phiếu phổ thông).
- Nhận cổ phiếu thưởng, cổ tức bằng cổ phiếu: Khi công ty phát hành thêm.
Lưu ý dành cho người mới
- Cổ phiếu có thể tăng hoặc giảm giá trị, không có lợi nhuận cố định như gửi tiết kiệm.
- Cần tìm hiểu kỹ về doanh nghiệp, ngành nghề và thị trường chung trước khi đầu tư.
- Không nên “theo sóng” hoặc mua theo tin đồn.
Mối quan hệ giữa cổ phần và cổ phiếu
Cổ phần và cổ phiếu là hai khái niệm gắn liền với công ty cổ phần và thường khiến nhiều người mới bắt đầu đầu tư bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, hiểu rõ mối liên hệ giữa chúng sẽ giúp bạn dễ dàng nắm bắt bản chất hoạt động của thị trường chứng khoán.
Cổ phần là “gốc”, cổ phiếu là “giấy tờ đại diện”
- Cổ phần là phần vốn góp của cổ đông vào công ty cổ phần. Nó mang tính nội bộ và thể hiện quyền sở hữu trong doanh nghiệp.
- Cổ phiếu là giấy chứng nhận hoặc tài sản tài chính đại diện cho cổ phần đó. Khi công ty phát hành cổ phiếu, tức là họ đang “chia nhỏ” cổ phần thành đơn vị có thể mua bán được.
📝 Ví dụ đơn giản: Công ty ABC có vốn điều lệ 100 tỷ đồng, chia thành 10 triệu cổ phần → Mỗi cổ phần trị giá 10.000 đồng. Nếu công ty niêm yết trên sàn, 10 triệu cổ phiếu tương ứng sẽ được giao dịch trên thị trường.
Quan hệ một – một: mỗi cổ phiếu tương ứng một cổ phần
- Về cơ bản, 1 cổ phiếu = 1 cổ phần phổ thông (trừ khi có quy định khác trong điều lệ công ty hoặc với cổ phiếu ưu đãi).
- Khi bạn mua 100 cổ phiếu, tức là bạn sở hữu 100 cổ phần của công ty đó, cùng các quyền lợi tương ứng như cổ tức, biểu quyết, v.v.
Cổ phần chỉ tồn tại trong nội bộ công ty, còn cổ phiếu có thể được giao dịch công khai
| Đặc điểm | Cổ phần | Cổ phiếu |
| Tính pháp lý | Quy định trong điều lệ công ty, nội bộ | Có thể phát hành công khai theo luật |
| Tính thanh khoản | Không giao dịch tự do nếu chưa niêm yết | Giao dịch dễ dàng trên sàn chứng khoán |
| Sở hữu | Cổ đông trong công ty | Nhà đầu tư ngoài có thể mua qua thị trường |
| Quyền và nghĩa vụ | Gắn với vốn góp | Gắn với số lượng cổ phiếu nắm giữ |
Cổ phiếu là công cụ tài chính hóa cổ phần
Cổ phiếu giúp chuyển hóa cổ phần thành tài sản tài chính linh hoạt, có thể mua bán, chuyển nhượng, hoặc sử dụng làm tài sản đảm bảo.
- Do đó, cổ phiếu chính là hình thức thương mại hóa của cổ phần, giúp công ty huy động vốn nhanh hơn và mở rộng phạm vi sở hữu cho các nhà đầu tư cá nhân, tổ chức.
Kết luận
Cổ phần cổ phiếu chứng khoán là gì – Đây là câu hỏi cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng mà bất kỳ ai mới bắt đầu tham gia thị trường tài chính cần phải hiểu rõ. Việc nắm chắc ba khái niệm này không chỉ giúp bạn hiểu bản chất của việc đầu tư, mà còn là bước đầu tiên để bạn xây dựng chiến lược tài chính cá nhân một cách bài bản và có kiến thức.
- Cổ phần là phần vốn góp vào một công ty cổ phần.
- Cổ phiếu là giấy chứng nhận quyền sở hữu cổ phần, có thể mua bán trên sàn chứng khoán.
- Chứng khoán là công cụ tài chính bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ và các sản phẩm phái sinh.
Hiểu đúng mối quan hệ giữa ba khái niệm này giúp bạn:
- Xác định rõ mình đang đầu tư vào cái gì
- Biết được quyền lợi và nghĩa vụ của mình với tư cách là cổ đông
