Có nên đầu tư chứng khoán và chứng chỉ quỹ là câu hỏi phổ biến với những ai mới bắt đầu tham gia thị trường tài chính. Mỗi hình thức đều có ưu và nhược điểm riêng, phù hợp với từng mục tiêu và mức độ chấp nhận rủi ro khác nhau. Nếu bạn ưu tiên sự an toàn và muốn đầu tư thụ động, chứng chỉ quỹ là lựa chọn phù hợp. Ngược lại, nếu bạn muốn kiểm soát danh mục và tìm kiếm lợi nhuận cao hơn, đầu tư chứng khoán có thể là hướng đi đúng – với điều kiện bạn sẵn sàng học hỏi và chấp nhận biến động thị trường.
Mục lục
Chứng khoán là gì? Những điều người mới cần biết
Chứng khoán là một loại tài sản tài chính thể hiện quyền sở hữu (như cổ phiếu), quyền yêu cầu nợ (như trái phiếu), hoặc các công cụ phái sinh khác. Nói đơn giản, khi bạn đầu tư vào chứng khoán, bạn đang đưa tiền vào một doanh nghiệp, tổ chức hoặc chính phủ với kỳ vọng sẽ nhận lại được lợi nhuận trong tương lai.
Theo định nghĩa từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Việt Nam, chứng khoán bao gồm các loại: cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền, hợp đồng tương lai và các công cụ tài chính khác.
Thị trường chứng khoán hoạt động như thế nào?
Thị trường chứng khoán là nơi mua bán các loại chứng khoán được niêm yết. Tại Việt Nam, có hai sở giao dịch chính:
- HOSE (Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM)
- HNX (Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội)
Nhà đầu tư có thể mở tài khoản tại các công ty chứng khoán để mua bán cổ phiếu của các doanh nghiệp như Vinamilk (VNM), FPT, Vietcombank (VCB), v.v.
Giá chứng khoán biến động theo quy luật cung – cầu và kỳ vọng của thị trường đối với hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Đầu tư chứng khoán kiếm tiền bằng cách nào?
Người đầu tư chứng khoán thường kiếm lợi nhuận theo hai cách chính:
- Chênh lệch giá mua – bán: Mua cổ phiếu ở mức giá thấp, bán ra khi giá tăng cao.
- Nhận cổ tức: Một số công ty trả lợi nhuận cho cổ đông bằng tiền mặt hoặc cổ phiếu, gọi là cổ tức.
Có thể bạn quan tâm: Đầu tư chứng khoán cần bao nhiêu tiền? 1 triệu có được không?
Những rủi ro mà người mới cần lưu ý
Đầu tư chứng khoán không phải “làm giàu nhanh”. Người mới cần chuẩn bị tinh thần đối mặt với các rủi ro sau:
- Biến động giá: Thị trường có thể tăng hoặc giảm mạnh trong thời gian ngắn.
- Tâm lý FOMO – hoảng loạn: Dễ mua đỉnh, bán đáy nếu không có chiến lược rõ ràng.
- Thiếu kiến thức tài chính: Đầu tư theo tin đồn, nhóm chat, “phím hàng” dễ dẫn đến thua lỗ. Phải luôn tự học đầu tư chứng khoán online thay vì quá tin vào chuyên gia trên mạng.
- Rủi ro từ doanh nghiệp: Doanh nghiệp thua lỗ, thay đổi ban lãnh đạo, hoặc bị xử phạt đều có thể khiến giá cổ phiếu giảm mạnh.
Chứng khoán có phù hợp với người mới không?
Câu trả lời là: có, nếu bạn bắt đầu một cách đúng đắn và kỷ luật. Người mới nên:
- Bắt đầu với số vốn nhỏ (dưới 10 triệu đồng)
- Chọn cổ phiếu của doanh nghiệp lớn, minh bạch
- Đọc sách, học khóa cơ bản về chứng khoán
- Tránh nghe theo tin đồn, hội nhóm không rõ nguồn
Chứng chỉ quỹ là gì? Có phù hợp với người mới?
Chứng chỉ quỹ là một loại chứng khoán do quỹ đầu tư phát hành, đại diện cho phần vốn góp của nhà đầu tư trong quỹ. Khi bạn mua chứng chỉ quỹ, nghĩa là bạn đang góp tiền vào một quỹ đầu tư để đội ngũ chuyên gia thay bạn đầu tư vào danh mục cổ phiếu, trái phiếu hoặc tài sản khác.
Nói cách khác, bạn ủy thác việc đầu tư cho các chuyên gia tài chính, thay vì tự mình phân tích và mua bán cổ phiếu.
Cách hoạt động của chứng chỉ quỹ
- Nhà đầu tư góp tiền vào quỹ đầu tư.
- Công ty quản lý quỹ (ví dụ: VFM, Dragon Capital, SSIAM) dùng số tiền đó để mua danh mục tài sản như cổ phiếu bluechip, trái phiếu doanh nghiệp hoặc trái phiếu chính phủ.
- Lợi nhuận được chia đều cho nhà đầu tư dựa trên tỷ lệ sở hữu chứng chỉ quỹ.
- Giá trị chứng chỉ quỹ tăng hoặc giảm theo hiệu suất đầu tư của quỹ.
Có những loại chứng chỉ quỹ nào?
| Loại quỹ | Đặc điểm chính | Phù hợp với ai? |
| Quỹ mở | Có thể mua – bán bất kỳ lúc nào, linh hoạt, định giá theo NAV (giá trị tài sản ròng) | Người mới, thích sự ổn định |
| Quỹ ETF | Giao dịch như cổ phiếu, mô phỏng theo chỉ số thị trường | Người mới muốn tiếp cận cổ phiếu gián tiếp |
| Quỹ đóng | Giao dịch trên sàn, không thể rút vốn giữa chừng, ít phổ biến hơn | Nhà đầu tư trung – dài hạn |
💡 Ghi chú: NAV (Net Asset Value) là giá trị ròng của 1 chứng chỉ quỹ, được cập nhật hàng ngày với quỹ mở.
Lợi ích của chứng chỉ quỹ đối với người mới
✔️ Quản lý bởi chuyên gia
Bạn không cần hiểu sâu về thị trường – mọi quyết định đầu tư do đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm thực hiện.
✔️ Phân tán rủi ro
Tiền của bạn được chia ra đầu tư vào nhiều cổ phiếu hoặc trái phiếu → giảm rủi ro khi một mã giảm giá.
✔️ Minh bạch, dễ theo dõi
Các công ty quản lý quỹ đều công bố báo cáo đầu tư định kỳ, cập nhật NAV hàng ngày trên website chính thức.
✔️ Vốn nhỏ vẫn tham gia được
Chỉ cần từ 100.000 đồng – 1.000.000 đồng là có thể bắt đầu đầu tư vào các quỹ mở.
Rủi ro và điểm cần lưu ý
Mặc dù an toàn hơn so với đầu tư trực tiếp vào cổ phiếu, chứng chỉ quỹ vẫn có những rủi ro:
- Lợi nhuận không đảm bảo: Giá chứng chỉ quỹ có thể giảm nếu thị trường hoặc danh mục đầu tư đi xuống.
- Không kiểm soát danh mục đầu tư: Bạn không tự chọn cổ phiếu cụ thể.
- Phí quản lý: Mỗi quỹ thu phí quản lý từ 0.5% – 2%/năm, ảnh hưởng đến lợi nhuận thực nhận.
📎 Lưu ý: Người mới nên đọc kỹ bản cáo bạch và báo cáo hoạt động quỹ trước khi đầu tư.
Không sợ thua lỗ nếu nắm rõ 11 Sai lầm đầu tư chứng khoán – Đừng bao giờ mắc phải
So sánh đầu tư chứng khoán và chứng chỉ quỹ
Đối với người mới bắt đầu tham gia thị trường tài chính, việc phân vân giữa tự đầu tư cổ phiếu (chứng khoán) và mua chứng chỉ quỹ là điều rất phổ biến. Mỗi hình thức đều có những ưu và nhược điểm riêng, phù hợp với từng mục tiêu, khẩu vị rủi ro và mức độ am hiểu khác nhau.
Dưới đây là bảng so sánh chi tiết:
🧾 Bảng so sánh: Chứng khoán vs Chứng chỉ quỹ
| Tiêu chí | Đầu tư chứng khoán | Đầu tư chứng chỉ quỹ |
| Kiến thức yêu cầu | Cao – cần hiểu phân tích kỹ thuật, cơ bản, thị trường | Thấp – không cần nhiều kiến thức chuyên sâu |
| Mức độ rủi ro | Cao – phụ thuộc vào biến động thị trường và quyết định cá nhân | Trung bình – được phân tán rủi ro qua danh mục đầu tư |
| Lợi nhuận tiềm năng | Cao nếu đầu tư đúng thời điểm và cổ phiếu tốt | Ổn định, không kỳ vọng sinh lời vượt trội ngắn hạn |
| Tính chủ động | Chủ động hoàn toàn: bạn tự chọn cổ phiếu, thời điểm mua/bán | Thụ động: chuyên gia quản lý danh mục và giao dịch |
| Thời gian theo dõi | Cao – cần cập nhật thông tin, giá cổ phiếu liên tục | Thấp – chỉ cần theo dõi định kỳ hiệu suất quỹ |
| Phí giao dịch/Quản lý | Thấp (tùy công ty chứng khoán, khoảng 0,1%-0,3%) | Cao hơn (phí quản lý quỹ ~1%-2%/năm) |
| Tính thanh khoản | Cao – mua bán trong phiên, T+2 nhận tiền | Quỹ mở: bán linh hoạt; ETF: thanh khoản như cổ phiếu |
| Yêu cầu vốn ban đầu | Linh hoạt – từ vài trăm nghìn đồng | Rất thấp – nhiều app cho phép đầu tư từ 50.000đ |
| Tính minh bạch | Phụ thuộc vào doanh nghiệp và chất lượng thông tin | Cao – có báo cáo quỹ, minh bạch về tài sản đầu tư |
| Phù hợp với ai? | Người có thời gian, muốn chủ động và chấp nhận rủi ro | Người mới, bận rộn, ưu tiên an toàn và ổn định |
Vậy nên chọn hình thức nào?
🟢 Nếu bạn là người mới bắt đầu:
- Chứng chỉ quỹ sẽ là lựa chọn an toàn và ít áp lực hơn. Bạn không cần dành nhiều thời gian theo dõi thị trường, và vẫn có cơ hội sinh lời ổn định nhờ đội ngũ chuyên gia đầu tư chuyên nghiệp.
🟠 Nếu bạn đã có kiến thức cơ bản và muốn kiểm soát đầu tư:
- Chứng khoán là lựa chọn phù hợp hơn. Với cổ phiếu, bạn có thể linh hoạt mua – bán, lựa chọn doanh nghiệp bạn tin tưởng, và tối ưu hóa lợi nhuận theo chiến lược riêng.
Không có hình thức đầu tư nào là “tốt nhất” cho tất cả mọi người. Mỗi người có một mức độ chấp nhận rủi ro và mục tiêu tài chính riêng.
Lộ trình đầu tư an toàn cho người mới bắt đầu
Bắt đầu đầu tư tài chính là bước đi quan trọng nhưng cũng dễ mắc sai lầm nếu thiếu kiến thức và phương pháp. Với người mới, an toàn – từng bước – hiểu rõ rủi ro là ba nguyên tắc cần ghi nhớ. Dưới đây là lộ trình đầu tư an toàn đã được kiểm chứng và áp dụng hiệu quả bởi nhiều nhà đầu tư cá nhân.
Giai đoạn 1: Trang bị kiến thức cơ bản
Trước khi đầu tư, cần học để hiểu.
- Tìm hiểu các khái niệm cốt lõi: cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, NAV, P/E, v.v.
- Đọc sách cơ bản:
- “Bố già chứng khoán” – Peter Lynch
- “Làm giàu từ chứng khoán” – William O’Neil
- “Bố già chứng khoán” – Peter Lynch
- Học miễn phí từ nguồn uy tín:
- Cafef.vn, Vietstock.vn
Giai đoạn 2: Xây dựng nền tảng tài chính cá nhân
Trước khi đầu tư, bạn cần đảm bảo tài chính ổn định:
- Dự phòng ít nhất 3–6 tháng chi phí sinh hoạt
- Không dùng tiền vay để đầu tư
- Phân bổ vốn:
- 60–70% cho kênh an toàn (quỹ trái phiếu, tiết kiệm)
- 20–30% cho cổ phiếu, ETF
- 5–10% cho thử nghiệm
- 60–70% cho kênh an toàn (quỹ trái phiếu, tiết kiệm)
📌 Nguyên tắc 50-30-20:
50% chi tiêu cần thiết – 30% mong muốn – 20% tiết kiệm/đầu tư
Giai đoạn 3: Chọn kênh đầu tư phù hợp với bản thân
Không phải kênh nào cũng hợp với người mới. Dưới đây là ba gợi ý an toàn:
| Kênh đầu tư | Ưu điểm chính | Phù hợp với ai? |
| Chứng chỉ quỹ mở | An toàn, minh bạch, chuyên gia quản lý | Người bận rộn, chưa có kinh nghiệm |
| ETF | Chi phí thấp, mô phỏng chỉ số thị trường | Người muốn đầu tư thụ động, dài hạn |
| Cổ phiếu bluechip | Thanh khoản cao, thông tin rõ ràng | Người mới, muốn học đầu tư thực tế |
💡 Lưu ý: Tránh đầu tư vào mã cổ phiếu mang tính đầu cơ cao (penny), nếu chưa hiểu rõ doanh nghiệp.
Giai đoạn 4: Bắt đầu với số vốn nhỏ
Không cần quá nhiều tiền để bắt đầu.
- Chỉ từ 100.000đ, bạn đã có thể đầu tư vào quỹ mở.
- Với 1 triệu đồng, bạn có thể mua 10–20 cổ phiếu của doanh nghiệp niêm yết như FPT, VNM.
🎯 Mục tiêu giai đoạn này:
- Làm quen với thao tác mua – bán
- Hiểu cảm xúc khi tài sản lên – xuống
- Không quan trọng lãi/lỗ mà là học được gì
Giai đoạn 5: Ghi chép và đánh giá định kỳ
Một nhà đầu tư tốt cần kỷ luật và ghi chép thường xuyên:
- Theo dõi hiệu suất đầu tư mỗi tháng
- Ghi lại lý do mua – bán để rút kinh nghiệm
- Đặt mục tiêu lợi nhuận cụ thể (ví dụ: 8–10%/năm với người mới)
Giai đoạn 6: Mở rộng danh mục theo mức độ hiểu biết
Sau 6–12 tháng, khi đã quen thị trường và hiểu rõ khẩu vị rủi ro, bạn có thể:
- Thử đầu tư cổ phiếu ngành mới (bán lẻ, công nghệ, logistics…)
- Mua chứng chỉ quỹ ETF đầu tư vào thị trường nước ngoài (VNFinlead, VNDIAMOND…)
- Áp dụng chiến lược định kỳ: Dollar-Cost Averaging – đầu tư một số tiền cố định mỗi tháng, giảm ảnh hưởng biến động thị trường.
Kết luận
Có nên đầu tư chứng khoán và chứng chỉ quỹ phụ thuộc vào mục tiêu, kiến thức và mức độ chấp nhận rủi ro của từng người. Nếu bạn mới bắt đầu và ưu tiên sự ổn định, chứng chỉ quỹ là lựa chọn phù hợp để khởi động hành trình đầu tư. Ngược lại, nếu đã có kiến thức cơ bản và muốn chủ động hơn, đầu tư chứng khoán có thể mang lại lợi nhuận cao hơn. Quan trọng nhất là hãy bắt đầu từ quy mô nhỏ, tích lũy kinh nghiệm và đầu tư có kế hoạch.
